Perspektywa rynku pracy.

Współczesny rynek pracy należy do wyjątkowo trudnych, nie tylko ze względu na bardzo wysoki wskaźnik osób poszukujących bezskutecznie zatrudnienia, ale także na nieograniczony dostęp do informacji o jednostce w sieci, czy tworzonych do tego celu globalnych Big Data.

W obecnych czasach trudno pozostać anonimowym, szczególnie dla sprawnego oka rekrutera. Mimo to, obserwując w Europie stały wzrost bezrobocia – co oznacza także ogromny potencjał rynku kandydatów – firmy nieodmiennie borykają się ze znalezieniem kompetentnych pracowników. Wysunąć można tezę, że kandydaci, nie znając własnego potencjału i możliwości, z jednej strony nie potrafią aktywnie poszukiwać pracy, z drugiej zaś – prezentować w profesjonalny sposób przyszłym pracodawcom swoich kompetencji i doświadczenia.

W tych silnie konkurencyjnych czasach, w szczególności młodym, wkraczającym na rynek pracy ludziom, nie jest łatwo zdobyć wymagane przez pracodawców doświadczenie zawodowe. Starając się o pierwszą pracę, nie potrafią oni w umiejętny i wiarygodny sposób komunikować pracodawcy swoich atutów. Jak wykazały własne międzynarodowe badania autora, wielu z nich nie posiada konkretnego celu zawodowego i brakuje im jasności, co do stanowiska i miejsca, w którym chcieliby się znaleźć[1]. A jak wygląda sytuacja ze strony pracodawcy?

„Według badań Kapitału Ludzkiego, największego monitoringu pracy w Polsce, trzy czwarte pracodawców poszukujących pracowników, zetknęło się z problemem znalezienia odpowiednich kandydatów. Jednej trzeciej tych firm, znalezienie odpowiedniej osoby utrudniała luka kompetencyjna. W pozostałej grupie przeszkodą był właśnie brak wymaganego doświadczenia zawodowego kandydatów oraz brak motywacji do pracy.”[2] Podobnie, Interaktywny Instytut Badań Rynkowych przeprowadził w lipcu 2012 roku badania „Wyzwania HR w 2013” na zlecenie Pracuj.pl. Za największe wyzwanie, pracodawcy wskazali trudności w rekrutacji kandydatów z umiejętnościami poszukiwanymi przez ich firmy (49% badanych), a także niedopasowanie umiejętności kandydatów do potrzeb pracodawców (48%)[3]. Potwierdza to tylko fakt, że wiele osób poszukuje pracy bez jasno określonego celu, aplikując masowo na stanowiska, których założeń nie spełniają.

Ponadto wiele osób, w szczególności młodych, myśląc o współczesnym rynku pracy, widzi rynek bezrobocia. Liczby zarejestrowanych bezrobotnych mogą wystraszyć nie tylko debiutującego studenta, ale także doświadczonego specjalistę. Według Eurostat w maju 2013 roku liczba osób bez pracy wyniosła w zjednoczonej Europie 19,3 mln. Polska jest wśród 28 krajów zrzeszonych w Unii Europejskiej na 15. pozycji pod względem bezrobocia, co obrazuje rysunek 2[4]. W tym czasie według danych GUS ogólna liczba zarejestrowanych w polskich urzędach pracy osób sięgnęła 2 mln 314,5 tysiąca, z czego 19,1% to osoby w wieku do 24 lat^[5]. Sytuacja nie wygląda zachęcająco przy jednoczesnych, deklarowanych przez pracodawców 152 tysiącach miejsc pracy, zgłoszonych w ostatnim kwartale 2012 roku, we wszystkich urzędach pracy łącznie^[6].

A jak przedstawia się aktualna sytuacja młodych w Europie? Jak szacuje Eurostat maj 2013 roku zamknął się liczbą 5,6 mln bezrobotnych poniżej 25 roku życia. Tu Polska znajduje się na czwartej pozycji od końca z liczbą ponad 400 tysięcy młodych bezrobotnych. W tym niechlubnym rankingu wyprzedzają nas tylko Hiszpania, Francja i Włochy.

Rysunek 2. Poziom bezrobocia w Europie według Eurostat, maj 2013

Kieselbach i U. Traiser w swojej analizie długoterminowego bezrobocia młodych w Europie[7], już w 1997 roku jako jedną z głównych przyczyn wykluczenia z rynku pracy wskazywali niskie lub niedopasowane do potrzeb rynku kwalifikacje zawodowe, co pokrywa się z przedstawioną powyżej opinią pracodawców z roku 2012. Spośród problemów, jakie przejawiali młodzi i niezatrudnieni pracownicy pojawiły się między innymi takie elementy jak niska motywacja, brak poczucia własnej wartości czy też strach przed przyszłością. Jako rozwiązanie na niepokojącą sytuację autorzy zaproponowali szereg projektów mających na celu podnoszenie kwalifikacji. Wśród nich znalazły się między innymi programy rozwoju kariery, opracowywane w odpowiedzi na indywidualne zapotrzebowanie, ze szczególnym naciskiem na cele, a także sesje doradcze i konsultingowe, mające wspierać aktywizację młodych. Od tego momentu minęło ponad 15 lat, a sytuacja młodych ludzi na rynku pracy nie uległa poprawie. W międzyczasie doświadczyliśmy i nadal doświadczamy skutków jednego z największych w historii kryzysów ekonomiczno-gospodarczych. Z pewnością nie wpływa on pozytywnie ani na samą sytuację zawodową młodzieży wkraczającej na rynek pracy, ani na postrzeganie przez nich własnej przyszłości.

Zestawiając badania CBOS i KBPN na przestrzeni lat i porównując odpowiedzi młodych ludzi na pytanie: „Czy Ty czujesz się zagrożony(a) bezrobociem?”, trudno nie dostrzec, że w Polsce pomiędzy rokiem 1992 a 2010 odsetek osób pewnych podjęcia odpowiedniej pracy, po zakończeniu procesu edukacji, wzrósł niewiele ponad dwukrotnie – z poziomu 7% do 16%^[8]. Przy czym odsetek osób niepewnych własnej sytuacji zawodowej pozostaje nadal wysoki. W sumie 46% badanych młodych Polaków wyraża w mniejszym lub większym stopniu zaniepokojenie sytuacją rynku pracy.

Rysunek 3. Poczucie zagrożenia bezrobociem

Zestawiając powyższe wyniki z opiniami młodych obcokrajowców[9] można zauważyć, że podróżujący po świecie i zdobywający międzynarodowe doświadczenie, w tym rozwijający swoje kompetencje językowe młodzi – zamieszkujący w sumie 15 różnych krajów Europy (m.in. Francję, Hiszpanię, Włochy, Niemcy, Belgię, Holandię, Maltę, Rosję, Słowację) – z większą pewnością niż badani przez CBOS i KBPN Polacy deklarują, że znajdą pracę. Badanym zadano podobne pytanie: Sytuacja na rynku pracy jest trudna. Czy Ty osobiście czujesz się zagrożony bezrobociem? Ponad 26% młodych obcokrajowców potwierdziło, że jest pewnych znalezienia pracy, 16,9% przypuszcza, że znajdzie pracę, podczas, gdy ponad połowa – aż 56,9% jest bardzo lub trochę zaniepokojona obecną sytuacją, związaną z bezrobociem. Stanowi to 10% więcej osób niepewnych, niż w badaniu przeprowadzonym w 2010 roku na grupie młodzieży polskiej. Należy jednak zauważyć, że pomiędzy wskazanymi badaniami jest kilka lat różnicy, w czasie których sytuacja młodych, w szczególności w krajach takich jak Hiszpania, Francja czy Włochy zmieniła się bardzo mocno na niekorzyść, co powodować może wzrost liczby osób obawiających się o własną przyszłość zawodową.

Ciekawie, w kontekście obecnej sytuacji, jawi się wizja przytaczana przez McKinsky&Company, której analitycy na podstawie badań szacują, że do 2020 roku na całym świecie zabraknie 38-40 mln osób z wyższym wykształceniem. Pracodawcy krajów rozwijających się, będą zmagać się z niedoborem 45 mln osób ze średnim wykształceniem. Najtrudniej będzie o niewykwalifikowanych pracowników – firmy będą miały problem z wypełnieniem 90-95 mln wakatów.[10]

Przy założeniu, że powyższa perspektywa ma szansę zaistnieć w rozwijającym się dynamicznie świecie, autor wysuwa tezę, że młodych ludzi czeka nieunikniona migracja za pracą. Wskazuje to na konieczność przygotowania młodych nie tylko do pełnienia określonego zawodu, według opracowywanych ram kwalifikacji (EQF)[11], ale także do poruszania się po konkurencyjnym rynku pracy, z uwzględnieniem warunków i różnic kulturowych. Przede wszystkim jednak jest to pole do wykształcenia w młodych umiejętności określania własnych celów zawodowych i budowy realnych wizji i planów rozwoju kariery, a następnie stworzenia młodym ludziom dogodnych warunków do odbywania staży w Polsce lub migracji za granicę w celu podjęcia satysfakcjonującej pracy i zdobywania międzynarodowych doświadczeń.

Wydawać by się mogło, że polska młodzież jest otwarta na międzynarodowe doświadczenia. Jednak według badań dolnośląskich socjologów tylko „(…) dla nielicznych badanych celem życiowym jest przeprowadzka za granicę. (…) Osoby te posiadają zazwyczaj bardzo konkretne plany życiowe, uwzględniając kolejność ich realizacji, np. znalezienie pracy za granicą, przełamanie barier związanych z życiem w innym środowisku, stabilizacja finansowa, założenie rodziny.”[12]

Obecny rynek pracy wymaga od kandydatów określenia własnych kompetencji i celowego formułowania kierunku, w którym zamierzają prowadzić własną karierę zawodową. Pracodawcy oczekują jasnego i rzetelnego komunikowania o sobie, a przy tym aplikowania na odpowiadające indywidualnemu potencjałowi stanowiska pracy. Szczególnie umiejętność doprecyzowania własnego celu zawodowego i komunikowania o sobie w sposób wiarygodny i spójny, wydaje się niezbędna w sytuacji z jednej strony bardzo wysokiej konkurencji, z drugiej otwierania się rynku pracy dla fachowców na nowe kraje.

[1] Badanie własne „HumanBrand na rynku pracy”, Malta, sierpień 2013

[2] Grupa Pracuj Solutions, Wyzwania HR, Raport 2013, Warszawa 2013, s.6

[3] Ibidem

[4] średnia bezrobocia podana dla 27 krajów EU, od 1 lipca do grona państw zrzeszonych dołączyła, jako 28 kraj, Chorwacja

[5] http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PW_bezrobocie_rejestrowane_1kw_2013.pdf z dnia 25.07.2013

[6] http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PW_kwartalna_inf_o_rynku_pracy_IV_kw_2012.pdf, z dnia 25.07.2013, s.5

[7] T. Kieselbach, U.Traiser, Long-term Unemployment and the Risk of Social Exclusion among Young People in Europe: Recommendations for Activation Policies, University of Bremen 1997

[8] B. Badora, Młodzież 2010. Plany, dążenia i aspiracje, op. cit., s.7

[9] Badanie własne „HumanBrand na rynku pracy”, Malta, sierpień 2013

[10] Grupa Pracuj Solutions, Wyzwania HR, op. cit., s.6

[11] http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-policy/eqf_en.htm, z dnia 01.08. 2013

[12]Ośrodek Analiz Społecznych i Edukacji, Mobilność przestrzenna młodych ludzi na dolnośląskim rynku pracy. Raport końcowy, Obserwatorium Dolnośląskiego Rynku Pracy i Edukacji, Wrocław 2013, s.48

źródło: praca naukowo-badawcza część 3 Młodzi w kontekście osobistej przedsiębiorczości, celów i zarządzania karierą, autor: Maretha Żurakowska, Institute of Career Development, Malta, Uniwersytet Szczeciński, Politechnika Koszalińska oraz Wyższa Szkoła Integracji Europejskiej w Szczecinie, 2013

Zobacz wszystkie rozdziały publikacji: